Γιατί αυτά τα θέματα δεν επιλύονται πλέον θεσμικά αλλά με τη θεσμοθέτηση μέτρων ενισχύεται το σύστημα της κομματικής συναλλαγής στην αυτοδιοίκηση. Ολως περιέργως πολλές από τις θεσμικές ρυθμίσεις εδώ και χρόνια, προωθούνται χωρίς αντιστάσεις ούτε εντός του πολιτικού συστήματος, ούτε εντός της αυτοδιοίκησης.
Aφορμή για την εισαγωγή ο «στρατός» αμειβομένων αιρετών στην αυτοδιοίκηση που έχει δημιουργήσει το θεσμικό πλαίσιο και η εξάντληση όλων των δυνατοτήτων από τους αιρετούς της αυτοδιοίκησης. Κάτι σαν το «ένα χέρι νίβει το άλλο» και όλοι πλέον θεωρούν αυτονόητο εκείνο που τα προηγούμενα χρόνια θα φαινόταν ακόμη και απίθανο. Η πρόθεση είναι εμφανής: Η δημιουργία ενός μηχανισμού υποταγμένου στο δήμαρχο καθώς η ενασχόληση με την αυτοδιοίκηση δεν γίνεται πλέον με το αζημίωτο και στο χέρι του «πρώτου πολίτη» είναι να επιλέξει αυτούς που προορίζονται για συγκεκριμένες θέσεις αλλά και την πολιτική αμοιβών τους. Ο δήμαρχος επιλογή του κόμματος και των κομματαρχών, οι οποίοι βεβαίως δεν υποστηρίζουν με το… (κομματικό) αζημίωτο όλο αυτό το σύστημα. Η ώρα της «ανταπόδοσης» έρχεται με διάφορες ευκαιρίες, από την «τακτοποίηση» των ανθρώπων τους με κάθε είδους εκδουλεύσεις μέχρι τη χρησιμοποίηση αυτών των μηχανισμών προς όφελος των ιδίων και της εκλογικής πελατείας τους. Πάντα υπήρχε πρόβλημα αλλά πλέον η «διαπλοκή» σε επίπεδο αυτοδιοίκησης παίρνει «εκμαυλιστικό» χαρακτήρα με το «νόμιμο» να θεσμοθετείται με τρόπο που να καταστεί και «ηθικό» ακόμη και αν αυτό είναι πέρα και από τα όρια του «προκλητικού». Αμοιβές, προσλήψεις, αναθέσεις, ένα ολόκληρο σύστημα που «μπάζει» από παντού και αξιοποιείται δεόντως.
Το (δήθεν) επιχείρημα των υποστηρικτών τέτοιων προκλητικών κινήσεων, είναι η «διευκόλυνση του δημοτικού έργου» με τη μέθοδο της «μοιρασίας». Αυτή η λογική δεν αντανακλά τίποτε περισσότερο από αυτό που γίνεται στην κεντρική πολιτική σκηνή και τη μετατροπή των δημοσίων υποθέσεων (με κοινωνικό χαρακτήρα) σε ιδιωτικές συναλλαγές (με σκοπό το κέρδος). Ας περιοριστούμε όμως στην αυτοδιοίκηση και το τοπικό για να δούμε ορισμένα ζητήματα. Δημοτικό έργο μπορεί να παραχθεί μόνο με ισχυρή και επιτελική υπηρεσία η οποία θα έπρεπε να λειτουργεί ανεξάρτητα από το «πολιτικό προσωπικό» του δήμου διαθέτοντας και τη σχετική θεσμική προστασία. Αντιστοίχως θα έπρεπε να υπάρχει μια μικρή (αριθμητικά) επιτελική πολιτική ηγεσία που θα παράγει πολιτικές για το δήμο και θα τις προωθεί για υλοποίηση μέσα από τη δράση των υπηρεσιών οι οποίες εκ των πραγμάτων έχουν την ευθύνη αυτή. Συνακόλουθα η ηγετική ομάδα θα έπρεπε να αναζητεί βέλτιστες λύσεις και πρωτοβουλίες με τη συνδρομή του συνόλου των εκλεγμένων στο δημοτικό συμβούλιο, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί χώρο δημόσιας δημοκρατικής διαβούλευσης. Συμβαίνει όμως το εντελώς αντίθετο: Οι υπηρεσίες ουσιαστικά εκτελούν εντολές για τις επιλογές που κάνει ο δήμαρχος και οι περί αυτόν (εντός και εκτός δήμου και θεσμικών περιορισμών), ορισμένες φορές αναλαμβάνοντας και… πολιτικό ρόλο υποστήριξης των εντολών. Ολο και περισσότεροι αιρετοί γίνονται «ειδικοί» επί θεμάτων που δεν γνωρίζουν, οι αρμοδιότητες τεμαχίζονται ώστε να ικανοποιηθεί ο «στρατός» εκείνων που περιμένουν… «αμοιβή» για την κατάληψη και νομή της εξουσίας. Το δημοτικό συμβούλιο έχει προ πολλού μετατραπεί σε «φερετζέ» δημοκρατίας κάτω από τον οποίο κρύβεται μια ολοκληρωτική αντίληψη για το νόημα της δημοκρατίας.
Θα μπορούσαν να αναφερθούν πλείστα όσα παραδείγματα τα οποία θα «φωτογράφιζαν» και πρόσωπα, σκοπός όμως του σημειώματος είναι να αναζητήσει το «βάθος» των πραγμάτων και τη θεσμική αφετηρία που επιτρέπει συμπεριφορές και πράξεις. Αλλωστε, εδώ που τα λέμε, καθημερινά οι πολίτες γίνονται μάρτυρες συμπεριφορών και πράξεων που υποστηρίζουν εκ των πραγμάτων τις εκτιμήσεις οι οποίες προαναφέρθηκαν. Με δεδομένα όλα αυτά και την έλλειψη πολιτικών διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων, στην πρώτη γραμμή ιεράρχησης δεν είναι οι ανάγκες βασικών υποδομών. Αλλά τα όποια έργα «σπρώχνουν» επιτήδειοι και προγραμματάκηδες που βρίσκονται ψηλά στην «πυραμίδα» επιρροής της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας που κινείται με κεντρικό στόχο την εδραίωση της θέσης της. Οσο πιο ψηλά, τόσο… πιο πολλά για πιο λίγους, όσο πιο χαμηλά τόσο πιο λίγα για πιο πολλούς. Από το «λόμπι» που προωθεί και εγκρίνει προγράμματα μέχρι τον τελευταίο εργάτη που κάνει λίγα μεροκάματα, απλώνεται ένα δίχτυ (και πολιτικής) επιρροής. Θα έλεγα σχετικά «ακραία» έκφραση αυτής της λογικής είναι οι κάθε είδους «αναπλάσεις» οι οποίες εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα από καμία άποψη, πολλές φορές μάλιστα καταστρέφουν αυτό που υπάρχει. Ολη η ιστορία εξυπηρετεί μόνο εκείνους που σκαρώνουν, διαχειρίζονται και προωθούν προγράμματα με αποδέκτη την τοπική αυτοδιοίκηση. Ετσι και οι δήμαρχοι παριστάνουν ότι… παράγουν έργο και λεφτά μοιράζονται και κάποια μεροκάματα πέφτουν. Ετσι για να… κινείται η αγορά όπως λένε και τα παραδείγματα αμέτρητα. Ορισμένα ακραία προκλητικά, οφθαλμοφανώς αχρείαστα και με κραυγαλέες κακοτεχνίες στην εποχή του «άρπα κόλα».
Όλα αυτά σχετίζονται και με ένα τεράστιο ζήτημα που έχει να κάνει με το σύστημα παραγωγής και διαχείρισης των δημοσίων έργων. Την προβληματικότητα ανέδειξε καθυστερημένα και για δικούς του λόγους ο Περιφερειάρχης Παν. Νίκας αλλά την εισπράττουμε όλοι και σε όλα… τα μήκη και πλάτη. Εργα πρόχειρα, μελέτες στο πόδι, αναθεωρήσεις και παρατάσεις σύννεφο και ο κόσμος πολλές φορές παρακολουθεί τρελαμένος τα όσα συμβαίνουν. Η διεύθυνση των έργων από τις δημοτικές υπηρεσίες είναι ανύπαρκτη (φαινόμενο δεκαετιών για να είμαστε ειλικρινείς), η επίβλεψη τυπική και το αποτέλεσμα… ορατό. Το σύστημα χρειάζεται αναθεώρηση εκ βάθρων, αλλά κανένας από τους εμπλεκόμενους με το κύκλωμα παραγωγής δημοσίων έργων δεν δείχνει διατεθειμένος να ανοίξει τη συζήτηση. Είτε γιατί όλοι βολεύονται, είτε γιατί το πολιτικό κόστος είναι… δυσβάστακτο για εκείνους που «κλίνουν» τη μεταρρύθμιση σε όλες τις «πτώσεις». Υπάρχουν συμφέροντα, υπάρχουν ομάδες πίεσης, υπάρχουν παράγοντες που αφήνουν να συντηρείται και να συνεχίζεται η «δημιουργική ασάφεια» στην υπόθεση των δημοσίων έργων. Στο χαμηλότερο επίπεδο εκείνο που είναι το… «απαραιτήτων απαραίτητο» είναι η ακριβέστατη μελέτη κάθε έργου με πραγματικά στοιχεία και η διαρκής παρακολούθηση και παρέμβαση στη διαδικασία παραγωγής του έργου. Στα λόγια είναι εύκολο, άλλωστε κανένας δεν παραδέχεται πως δεν τα κάνει αυτά, όλοι δηλώνουν «αθώοι» και ως συνήθως τα ρίχνουν στους άλλους ή κάνουν το κορόιδο καθώς μάλιστα δεν πιέζονται ιδιαιτέρως και επαρκώς από εκείνους που έχουν την αποστολή του ελέγχου σε διάφορα επίπεδα και από διάφορες θέσεις.
Ομολογώ πως το σημείωμα έχει… πολύ θεωρία, αλλά όσοι έχουν την υπομονή ας παρατηρήσουν την… πρακτική εφαρμογή της στην καθημερινότητα. Εκείνη που βιώνουν και όχι εκείνη που παρουσιάζουν με την συμβολή των «προθύμων» να επικοινωνήσουν τον «αέρα κοπανιστό» ως «έργο» και τις καθημερινές «πομφόλυγες» ως «αναπτυξιακό όραμα». Ναι, όλα αυτά σπρώχνουν μακριά από την ενασχόληση με τα κοινά συνεχώς και περισσότερους ανθρώπους που θα μπορούσαν να συμβάλλουν σημαντικά στις τοπικές υποθέσεις. Οσο η αυτοδιοίκηση γίνεται χρόνο με το χρόνο «κομματικό επάγγελμα» όλο και περισσότερο θα φτωχαίνει από πολιτικό προσωπικό. Οσο η αυτοδιοίκηση διαπλέκεται με εξωθεσμικούς παράγοντες και παράκεντρα μετατρέπεται σε μηχανισμό κοινωνικής αποσύνθεσης. Δυσάρεστες αλλά δύσκολες διαπιστώσεις για εκείνους που πίστεψαν και πιστεύουν στο ρόλο της αυτοδιοίκησης στην αποτελεσματική διεύθυνση των τοπικών υποθέσεων, στην υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, του δημόσιου χαρακτήρα των υπηρεσιών και σε ένα διαφορετικό μέλλον για τον τόπο και τους ανθρώπους του…
