Στις 23 Μαρτίου 1821 η Καλαμάτα έγινε η πρώτη πόλη στον ελλαδικό χώρο που απελευθερώθηκε από τον οθωμανικό ζυγό. Πρωτοστάτησε μάλιστα σε μια Επανάσταση με μοναδικά χαρακτηριστικά, που οδήγησε τελικά στην ίδρυση του πρώτου ομοιογενούς Έθνους-Κράτους στην Ευρώπη. Ο δε προσανατολισμός της Επανάστασης υπήρξε εξ αρχής εξωστρεφής. Κείμενα με τεράστια συμβολική σημασία, όπως η «Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαικάς Αυλάς» και η επιστολή προς το αμερικανικό έθνος, αναδεικνύουν την ευρύτητα της αντίληψης των τότε αρχόντων και τη σημασία που απέδιδαν στην ενεργοποίηση του διεθνούς παράγοντα για την επιτυχία του εγχειρήματος. Εν τέλει, η ελευθερία και η ανεξαρτησία της Ελλάδας ήλθε τόσο με τις θυσίες και τον αγώνα των Ελλήνων όσο και με την εμπλοκή των ισχυρών δυνάμεων της εποχής.
Στις μέρες μας βέβαια, η έννοια της επανάστασης προσλαμβάνει εκ των πραγμάτων διαφορετική έννοια. Αυτό που μένει κοινό στη στρατηγική ενός επιτυχημένου επαναστάτη είναι η ανάγκη να αδράττει την ευκαιρία στη σωστή στιγμή. Και η πρόσφατη νομοθετική δυνατότητα για τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στη χώρα μας προσφέρει στην Καλαμάτα τη μοναδική ευκαιρία να ξαναγίνει το προπύργιο μιας νέας «επανάστασης»: να αναδειχθεί σε εθνικό και διεθνές εκπαιδευτικό και ερευνητικό κέντρο με πολλαπλά οφέλη.
Καλαμάτα, πρωτεύουσα της παιδείας και της έρευνας: το νέο επαναστατικό διακύβευμα
Πιο συγκεκριμένα, η Καλαμάτα επιβάλλεται να διεκδικήσει άμεσα την εγκατάσταση στην επικράτειά της όσο το δυνατόν περισσότερων μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών Πανεπιστημίων, που πρόκειται να ιδρυθούν μετά τη θέση σε ισχύ του νέου νόμου, εντάσσοντάς τα όμως σε μια ευρύτερη αναπτυξιακή στρατηγική για την περιοχή. Η στρατηγική αυτή πρέπει να περιλαμβάνει:
την ίδρυση ενός «Διεθνούς Κέντρου Καινοτομίας και Ανάπτυξης» στην περιοχή της δυτικής παραλίας. Αποστολή του φορέα αυτού, που θα διοικείται και θα λειτουργεί με διαφανείς κανόνες, θα είναι η λειτουργία μιας Ζώνης Εκπαίδευσης και Έρευνας, όπου θα στεγαστούν τα υπό ίδρυση μη κρατικά ΑΕΙ, και μιας Ζώνης Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας, με ειδίκευση στην ανάπτυξη πρότυπων καλλιεργειών, στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας και στη δημιουργία πρότυπων τεχνολογικών εφαρμογών που προορίζονται για σημαντικούς κλάδους της οικονομίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στόχος του Κέντρου θα είναι προσελκύσει ειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό και επενδύσεις, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στη γνώση αλλά και το δρόμο της επιστροφής στους νέους, ειδικά στους Καλαματιανούς και τους Μεσσήνιους. Στη συνέχεια θα μπορούσε μάλιστα να διεκδικηθεί με αξιώσεις και η εντός του Κέντρου ίδρυση παραρτήματος του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ταυτόχρονα, η λειτουργία του Κέντρου θα έχει πολλαπλή προστιθέμενη αξία, συνδυαζόμενη και με τη δημιουργία, στην ίδια τοποθεσία, μιας Περιοχής Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.Ο.Τ.Α) με σχεδιασμό φιλικό προς το περιβάλλον και με σύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις, η οποία θα εντάξει την Καλαμάτα στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.
- την υλοποίηση της πρότασης του εκλιπόντος ακαδημαϊκού Πολυχρόνη Ενεπεκίδη για ίδρυση ενός Διεθνούς Ινστιτούτου Επαναστάσεων, ως ανεξάρτητου φορέα με διεθνή ακτινοβολία, που θα καταστήσει την πόλη επίκεντρο πνευματικών και πολιτιστικών δράσεων καθώς και με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και άλλων ιδρυμάτων με πνευματική αναφορά.
- την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μεσογειακής Ιστορίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Μεσόγειο, αλλά και στη συνέχεια τη διεκδίκηση της διοργάνωσης στην πόλη μιας Συνόδου Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης και Μεσογειακών χωρών το 2027 επί Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ.
-τη δημιουργία μιας νέας, μεγάλης Βιβλιοθήκης ως παραρτήματος της Εθνικής με κατάλληλη υποδομή και ψηφιακή τεκμηρίωση και τη διεύρυνση των υποτροφιών σε νέους φοιτητές και μαθητές.
Είναι προφανές ότι το εγχείρημα απαιτεί κατάλληλους χειρισμούς, ώστε να συνδυαστεί αρμονικά η παρουσία των μη κρατικών ΑΕΙ με την ενεργό συμμετοχή καταξιωμένων τοπικών φορέων (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Ινστιτούτο Ελαιολάδου, Επιμελητήριο, κοινωφελή ιδρύματα) αλλά και κάθε δημόσιου και ιδιωτικού φορέα που αποδεδειγμένα μοιράζεται το κοινό όραμα. Επίσης, ο Δήμος Καλαμάτας και η Περιφέρεια Πελοποννήσου επιβάλλεται να αναλάβουν συντονιστικό ρόλο στην πρωτοβουλία προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Αξιοποιώντας τη δυναμική της απελευθέρωσης στον εκπαιδευτικό τομέα, η Καλαμάτα μπορεί να αναδειχθεί τα επόμενα χρόνια σε διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο με προφανή πλεονεκτήματα για την τοπική οικονομία και να πρωτοστατήσει στην υλοποίηση ενός πολυδιάστατου αναπτυξιακού και κοινωνικού εγχειρήματος με έμφαση στο ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό και την καινοτομία. Το 1821 οι Έλληνες συμπατριώτες μας αξιοποίησαν τις ευκαιρίες, επαναστάτησαν κατά του δυνάστη και πέτυχαν την ανεξαρτησία και την ελευθερία τους. Ευχή να αποτελέσει το πνεύμα τους οδηγό για μια νέα, πρωτοποριακή επανάσταση το 2024.
* Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
